[ Pobierz całość w formacie PDF ]
jaskini, jednoznacznym symbolu odrodzenia się w zaświatach. Następnie przedmiotem kultu jest Magna Mater,
Wielka Matka Umma, Amma, Ma, Maja -matka Buddy; jej odpowiednikiem jest Maria w religii
chrześcijańskiej, której archaiczne imiona wskrzeszają jeszcze dzisiejsze pokolenia. Jej dominującą rolę
żywicielki i rodzicielki ukazują bądz to symbole roślinne stworzone przez cywilizacje typu rolniczego: kult
kłosa, pszenicy, ziarna, czyli odnoszący się par excellence do Kybele, Demeter itd., pózniej ewentualnie kult
owocu: granat, winogrono jako zródło napoju dionizyjskiej ekstazy, jednego z owych niezliczonych napojów
ekstazy i nieśmiertelności (haoma z Iranu, soma z Indii itd!...); bądz to stworzone przez cywilizacje typu
pasterskiego symbole zwierzęce:
Magna Mater przybierająca często postać świętej krowy (od Indii po Egipt) pojawiającej się obok boskiego
byka. SÄ… to Enlil, Bel (Mezopotamia), Mitra (Iran), Min, Amon (Egipt), Zeus (Troja, Kreta, Mykeny), jego syn
Dionizos: bóg pod postacią byka, którego reliktami są między innym i Minotaur, porwanie Europy, biblijny kult
zÅ‚otego cielca, hiszpaÅ„ska corrida. Ów boski byk niezmiennie uważany byÅ‚ za boga Nieba, zwanego inaczej
Najwyższym , często kojarzącego się ze stanem profetycznego upojenia (Amon, Apis, Dionizos itd...). Stan
ekstazy, do którego dochodzi się dzięki metodzie paranoiczno-krytycznej, jest jedynie namiastką tych świętych
upojeń i podobnie jak one związany jest z tymi samymi elementami. Rhinoceronticus, jako owoc paranoiczno-
krytycznych dywagacji, świadczy o autentyczności wyobrazni Dalego. Zastąpienie dwóch rogów byka tylko
jednym, i do tego odciętym, ma się kojarzyć z kastracją. W symbolicznej formie obecna jest ona we wszystkich
religiach (począwszy od okaleczenia Abelarda, a skończywszy na tonsurze i celibacie w religii chrześcijańskiej).
Dali przypisuje moc prokreacji nie Marii, lecz Jezusowi, co zapisane jest zarówno w najbardziej
archaicznych, jak i najnowszych mitach, poczynając od najwyższego boga Słońca, który spłodził się sam
(egipski Re), a kończąc na Jowiszu, który spłodził Semele, jak również Atenę (ze swej rozciętej głowy).
Wymieńmy też, jakże bliskiego nam, Adama, twórcę Ewy.
Należy dodać, że inspiracja Dalego nie rodzi się za sprawą objawienia. Jest ona rezultatem procesów
umysłowych bliskich psychozie i pod tym względem Dali prześciga siebie samego, abyśmy mogli wniknąć w
jego osobliwy świat. Sekretne życie jest świadectwem niezwykłym, prawdziwą skarbnicą wiedzy dla
psychiatrów, amatorów humoru, a także dla psychologów i znawców estetyki zainteresowanych poznaniem
mechanizmów twórczości artystycznej. Dali ukazuje nam wspomnienia z dzieciństwa. Nieistotne jest, że autor
świadomie lub nieświadomie przedstawia fakty pod kątem autoreklamy, ponieważ mitomania w niczym nie
krępuje psychoanalizy: co więcej wzbogacają. Owa autobiografia to stworzony przez człowieka
zdumiewający dokument, którego wartość naukowa porównywalna jest ze wszech miar do autobiografii
Schreibera, słynnego paranoika mistycznego, o którym wspomina Freud.
Dzieło Dalego związane jest nieodłącznie z jego życiem. Czyż Matka Boska nie ma twarzy Gali?; czyż Dali
83
nie przedstawił siebie ukrzyżowanego wraz z Galą i świętym Janem?; czyż jego podpis połączony z podpisem
Gali nie jest przebity krucyfiksem?
Wirujący ruch taczek wokół głowy Matki Boskiej, z której jak już wiemy zrodził się kłos Jezus,
wyjaśnić można, odwołując się do mitu o spłodzeniu Ateny przez Jowisza. Ten ostatni, nim topór Hefajstosa
przyniósł mu ulgę, cierpiał na bóle głowy. Owo wirowanie symbolizuje zawroty głowy podczas porodu i
nieprzypadkowo dowiadujemy się z artykułu wydrukowanego ostatnio w Revue Francaise de Psychanalyse, że
bóle i zawroty głowy towarzyszą, tak jak u Dalego i Jowisza, urazom i emocjom związanym z porodem.
Trwałość oraz nieustające odrodzenie, zaczerpnięte z archetypowych zródeł człowieczeństwa, lecz równie
silnie osadzone w kontekście historycznym, w czasach współczesnych Dalemu oto co zdaje się określać
najpełniej jego geniusz sprawiając, że nawiązuje on do świetnych tradycji mistrzów Renesansu, na których
jakże często i chętnie się powołuje. Przekraczając wyobrażalne granice spektakularnej, czasem szaleńczej wręcz
wybujałości, wszechświat Dalego jawi się jako świat wielkiego baroku.
Doktor PIERRE ROUMEGUERE
ANEKS V
SALVADOR DALI
I ZWIAT ANIOAÓW
Uwolnione od religijnego piętna, niezmierzone przestrzenie kosmosu nie trwożą już człowieka
współczesnego co więcej: przyciągają go. Natomiast ujęcie wszechświata w racjonalne ramy wywołuje jego
sprzeciw, nie da się bowiem pogodzić z nieodgadnionymi obszarami Tajemnicy, do których nauka współczesna
nie ma dostępu. Człowiek nie zdawał sobie sprawy, że są one tak wielkie i nieokreślone. Jeżeli światów nie
sposób określić, na cóż zda się filozofowanie? Lecz oto odzywa się Dante - wizjonerski poeta-teolog, i dusza
znajduje ukojenie.
Przechodzimy przez dziewięć kręgów piekła, przedsionek czyśćca, czyściec i jego tarasy. Przybywamy z
siódmego tarasu do raju ziemskiego... Następnie oczom naszym ukazuje się raj.
Docieramy na Księżyc, dowiadujemy się, jakie jest pochodzenie plam księżycowych. I oto ukazują się nieba:
planeta Merkury, Wenus, Słońce, Mars, Jowisz, Saturn, ósme niebo - niebo gwiazd stałych, triumfu Chrystusa.
Wreszcie dziewiąte - siedziba Boga i dziewięciu chórów anielskich...
Promieniejącą ujrzę iskrę żaru;
A tak mi w oczach przenikliwie pała,
%7łe je zasłaniam od blasków nadmiaru.
Dokoła punktu maleńkiego, ręczej
Nizli najszybszy ruch dokoła świata,
Wirował ciągle pas jasnej obręczy.
SpojrzÄ™, a nad niÄ… drugi krÄ…g polata,
Trzeci i czwarty wolniejszymi gony,
Za nimi piąty i szósty się splata.
Za szóstym siódmy...
Ósmy, dziewiÄ…ty a tym opieszalej
Każdy z tych kręgów swoją wstęgę wije,
Im od Jedności odsadził się dalej.
%7łar najświetlejszy z tej obręczy bije,
Która najbliższa czystej Iskry leży:
Snadz ze strug prawdy najobficiej pije.
Pieśń XXVIII
W trakcie rozmowy nagranej w roku 1956 za jego zgodą, Salvador Dali wyznał mi, że nic go tak bardzo nie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]